swietokrzyskie.org.pl - serwis dla turystów

Od sandomierskiej szczerości wzięło się powiedzenie "mówić po sandomiersku", które oznaczało mówienie prawdy prosto w oczy i bez ogródek. Opisał to w 1932 roku etnograf i socjolog Jan Stanisław Bystroń w pracy "Dzieje obyczajów w dawnej Polsce". Czytamy tam: "mówić po sandomiersku oznaczało rąbać prawdę w oczy bez osłonek, bez wykrętów". Wyjaśnienie sensu powiedzenia znalazło się także na kartach "Przewodnika po Sandomierzu z dokładnym planem miasta" opracowanego przez księdza Józefa Rokosznego, gdzie "mówić po sandomiersku" oznacza ni mniej, ni więcej, jak mówić szczerze, nie obłudnie.

 

Drugą cechą charakteryzującą mieszkańca Sandomierza była jego słowność i to, że potrafił dotrzymać danego słowa, a i pomocy nie odmawiał. Spokojny temperament, bardziej skłonny do rozsądku i rozwagi niż do hulanki i zabawy opisywano już na kartach "Przyjaciela ludu" w 1846 roku. M.in. z tego powodu zwykło się mawiać w okolicy "polegaj na nim, jak na sandomierzaninie". Zawisza Czarny w podobnym powiedzeniu - "polegaj na mnie jak na Zawiszy" pojawiał się w innych częściach Polski, w tym w okolicach Sandomierza, skąd rycerz ten pochodził.

 

Wśród znanych powiedzonek usłyszeć można też czasem "Już mu i sandomierski doktor nie pomoże". Przysłowie to pochodzi z XVII wieku, kiedy to w Sandomierzu pracowało dwóch wybitnych lekarzy - Sebastian Petrycy i Stanisław Bartolan. Powiedzenie odzwierciedlało ich skuteczną pomoc chorym, a używane było w sytuacji, gdy już komuś nie dało się pomóc i pozostawało mu tylko odejść z tego świata.