swietokrzyskie.org.pl - serwis dla turystów

Żydzi kieleccy nie mieli przez wiele lat własnej synagogi. Jej budowa rozpoczęła się dopiero w 1901 r. według projektu autorstwa inżyniera Stanisława Szpakowskiego - pomocnika inżyniera-architekta guberni kieleckiej. W maju 1902 roku wmurowano kamień węgielny, a prace finansowane przez Mojżesza Pfeffera ukończono w roku 1903. Ich efektem był piętrowy budynek przykryty dwuspadowym dachem. Fasady w stylu romańskim uzupełniały liczne dekoracje nawiązujące do stylu arabskiego. Wnętrza zdobiły malowidła, m.in. w sali modlitwa sufit ozdobiono malunkiem 12 plemion Izraela. Na jednej ze ścian namalowano jerozolimską ścianę płaczu. Obok budynku synagogi znajdowały się też inne - mykwa (żydowska łaźnia), dom rabina i cheder, czyli elementarna żydowska szkoła.

 

W okresie II wojny światowej bożnica została zdewastowana przez Niemców, którzy we wnętrzach urządzili areszt dla Żydów i magazyn zrabowanego Żydom mienia. Pod koniec wojny wojska niemieckie spaliły budynek, a jego ruiny długo stały puste. Całość odrestaurowano w latach 1951-1955 na potrzeby archiwum państwowego. W tym właśnie okresie nadano dawnej synagodze obecny styl nawiązujący do neoklasycyzmu i socrealizmu. Ceglana elewacja została zasłonięta tynkami. Kolejny remont miał miejsce w latach '70 - wyburzono wówczas budynki dawnej łaźni, szkoły i domu rabina. Pod koniec XX wieku ponownie zmieniono elewację budynku, a tynki zyskały nowy kolor. Na placu przed wejściem do budynku powstał pomnik w kształcie muru z napisem "Sprawiedliwi wśród narodów świata", na którym umieszczono nazwiska Polaków zamordowanych przez Niemców za pomoc udzieloną Żydom. Obok ustawiono głaz upamiętniający 27 tys. Żydów z kieleckiego getta, któzy zginęli w czasie II wojny światowej.

 

Archiwum państwowe funkcjonowało w budynku dawnej synagogi do roku 2010, a następnie przeniesiono je do nowego budynku przy ul. Kusocińskiego 57w Kielcach. Budynek przy ul. Warszawskiej 17 stał się własnością prywatną.