swietokrzyskie.org.pl - serwis dla turystów

Dobra Iwaniska (do których zaliczał się Ujazd, oddalony o 16 km od Opatowa) początkowo należały do klasztoru cystersów w Jędrzejowie, później do Oleśnickich. Na początku XVII w. trafiły do rodziny Ossolińskich. W 1619 r. posiadłości otrzymał od ojca Krzysztof Ossoliński. Wzbogaciwszy się na dostawach wojennych postanowił on zbudować siedzibę, która by swoim architektonicznym rozmachem zdominowała wszystkie pozostałe budowle ówczesnych magnatów.

 

Budowę potężnego pałacu w Ujeździe rozpoczęto w 1627 r., a zakończono w roku 1644. Prowadził ją znany architekt i budowniczy Wawrzyniec Senes. Była to inwestycja na wielką skalę. Fundator zaangażował potężne środki finansowe. Musiał zatrudnić setki robotników, wysokiej klasy rzemieślników różnych specjalności. Zbudował cegielnie, warsztaty kamieniarskie, rzeźbiarskie, stolarskie. O wielkości założenia Krzyżtoporu świadczy fakt, że przed powstaniem Wersalu była to największa budowla pałacowa w Europie. Zajmowała pow. 1,3 ha i miała kubaturę 70 000 m3. Świadczyć miała o bogactwie fundatora i wpisać na trwałe jego imię w historię kraju. Symbolizując trwanie w czasie rodu Ossolińskich miała mieć: tyle okien, ile dni w roku, tyle komnat, ile tygodni, tyle wielkich sal, ile miesięcy, tyle baszt, ile pór roku. Konie w stajniach jadały z marmurowych żłobów.

 

W jednej z sal rolę sufitu spełniało akwarium, gdzie nad głowami pływały egzotyczne rybki. Umieszczona na ścianach pałacu galeria przodków i osób spokrewnionych z Ossolińskimi, świadczyła o potędze rodu i jego zasługach. Wojewoda sandomierski Krzysztof Ossoliński niedługo cieszył się z tej budowli. Zmarł niespodziewanie w lutym 1645 r. Krzyżtopór odziedziczył po nim syn, Krzysztof Baldwin.

 

Niestety, zamek dotrwał do naszych czasów w formie znacznych rozmiarów ruiny, z zachowanymi fragmentami murów i pozostałościami bastionów. Zachowało się ok. 90% pierwotnych murów i tylko ok. 10% sklepień. Pierwszych zniszczeń dokonali już Szwedzi w czasie potopu w latach 1655-56, a następnych konfederaci barscy, po których zamek pozostał niezamieszkały.

 

W roku 2013 Krzyżtopór częściowo odremontowano. Powstały zadaszenia, a w dolnych pomieszczeniach jednoego z pałacowych skrzydeł uruchomiono salę weselno-bankietową z restauracją.